Κάποιες σκέψεις για τις ΤΠΕ...

Η κοινωνική διάσταση των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών)
Συνέπεια της ραγδαίας εισόδου των ΤΠΕ στις συνθήκες παραγωγής αλλάζουν τα πρότυπα της παραγωγικής διαδικασίας και διαμορφώνουν έναν νέο εργασιακό χώρο. Δημιουργούνται νέες επιχειρηματικές δυνατότητες, αλλάζουν όχι μόνο τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα σε μεγάλο αριθμό επαγγελμάτων αλλά, κυρίως, αλλάζουν οι όροι και οι συνθήκες εργασίας.
Κατά τη γνώμη μου έχει ιδιαίτερη σημασία να εστιάσουμε τον προβληματισμό μας στην κατεύθυνση της Κοινωνικής διάστασης του φαινομένου.
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της αγοράς εργασίας στην Κοινωνία της Πληροφορίας είναι το χάσμα δεξιοτήτων που παρατηρείται μετά από την ταχεία εξέλιξη των νέων τεχνολογιών. Το χάσμα δεξιοτήτων είναι απόρροια του ψηφιακού αναλφαβητισμού που χαρακτηρίζει τη ελληνική πραγματικότητα. Αυτό βέβαια είναι απλούστατο να εξηγηθεί, εάν συσχετίσει κανείς το κόστος της αγοράς του σχετικού εξοπλισμού και της σύνδεσης στο internet, σε σχέση με το μηνιαίο εισόδημα της ελληνικής οικογένειας. Έχουμε τις ακριβότερες τιμές και τους χαμηλότερους μισθούς σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη... Η πλειοψηφία των ελληνικών οικογενειών αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα και υπερχρεώνεται ολοένα και περισσότερο, έτσι ώστε το κόστος αγοράς ενός σύγχρονου ηλεκτρονικού υπολογιστή και της σύνδεσής του στο Internet να θεωρείται περιττή πολυτέλεια... (κάτω από τα όρια της φτώχειας, με ετήσιο εισόδημα έως 4.800 ευρώ, ζει το 21,1% των Ελλήνων, σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών. Να λάβουμε δε υπόψη ότι υπάρχει επίσης ένα σημαντικό ποσοστό μη καταγεγραμμένης φτώχειας...)
Επίσης πρέπει να απασχολήσουν την κουβέντα μας τα ζητήματα της κοινωνικής ασφάλισης και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, στο ομιχλώδες λαβυρινθικό τοπίο του νέου αυτού εργασιακού "χώρου". Κατά τη γνώμη μου απαιτείται η αναθεώρηση της κοινωνικής προστασίας σε νέα ευρεία διάσταση ώστε η επαγγελματική υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων σε νέους τομείς εργασίας, όπως ο χώρος των ΤΠΕ, να συμπεριληφθεί στα πλαίσια της. Πρέπει η κοινωνική προστασία να αντιστοιχεί σε ένα σύνολο εργαλείων, οργάνων και πολιτικών οι οποίες, μέσω της κυβερνητικής δράσης και του διαρκούς κοινωνικού διαλόγου, να στοχεύουν σε ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον για όλους και υπό οποιαδήποτε μορφή εργαζόμενους, τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες. Πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους η πρόσβαση σε επαρκείς κοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες και να αποζημιώνεται επαρκώς ο εργαζόμενος σε περίπτωση μείωσης ή απώλειας εισοδήματος, είτε αν αυτή οφείλεται σε ασθένεια, ανεργία, μητρότητα, αναπηρία, απώλεια του στηρίγματος της οικογένειας είτε γηρατειών. Αυτές είναι βασικές υποχρεώσεις του Κράτους Πρόνοιας και οι εργαζόμενοι πρέπει αγωνιστικά να διεκδικούν!
Εκείνο επίσης που είναι σημαντικό, είναι να δούμε πως ο νέος εργασιακός χώρος, (που δεν είναι δημόσιος όπως νοείται παλαιότερα ο χώρος εργασίας, ούτε και ιδιωτικός βέβαια), αλλάζει τα δεδομένα και τα όρια των τυπικών σχέσεων εργασίας και το συνημμένο πλαίσιο των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλειας που αυτές εμπεριέχουν και που έχουν παγιώσει μέσα από κοινωνικούς αγώνες και διεκδικήσεις. Εδώ πρέπει κυρίως να εστιάσουμε τον προβληματισμό μας, νομίζω... Ο χώρος της τηλεργασίας είναι ίσως το πιο εύκολα προσβάσιμο πεδίο για την εφαρμογή των νέων κατευθύνσεων και πιέσεων του νεοφιλευθερισμού προς την υποχώρηση και περιορισμό των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης... Οι πολιτικές για την απασχολησιμότητα και τις ευέλικτες μορφές εργασίας βρίσκουν εδώ πρόσφορο έδαφος…
Δεν πρέπει να παραλείψουμε σημαντικότατο ρόλο των ΤΠΕ στον τομέα του πολιτισμού, της διαπολιτισμικής επικοινωνίας και της τέχνης. Είναι μια πολλή σημαντική διάσταση της χρήσης των ΤΠΕ η οποία μάλιστα δίνει νέα διάσταση στην πολιτισμική δημιουργία, ανοίγει τεράστιες δυνατότητες στην διαπολιτισμική επικοινωνία και στην διεύρυνση της πρόσβασης πολύ μεγαλύτερου αριθμού "μετόχων-κοινωνών" στον πολιτισμό και την τέχνη. Οι ψηφιακές οπτικοακουστικές τέχνες θεωρούνται οι ανερχόμενες μορφές τέχνης που θα καταλάβουν το πολιτιστικό γίγνεσθαι. Επίσης σε σχέση με τον τομέα της εργασίας δημιουργούνται πολύ καλές προοπτικές απασχόλησης αφού το πεδίο είναι νεοσύστατο και θα αργήσει να κορεσθεί.
Η ανάπτυξη Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας είναι ένα σύγχρονο πεδίο με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης και μεγάλη ανάγκη για εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό. Μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη διατήρηση, διαφύλαξη και διάχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς εφαρμόζοντας παράλληλα με τις παραδοσιακές, και τις σύγχρονες τεχνολογίες πληροφόρησης και μεθόδους παρουσίασης, (με τη χρήση δικτυακών, υπολογιστικών και πολυμεσικών εφαρμογών).
Στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου λειτουργεί το τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας που έχει στόχο την εκπαίδευση νέων επιστημόνων.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο ρόλο των ΤΠΕ ως ενός πολύ χρήσιμου εργαλείου στην υπηρεσία της επαγγελματικής κατάρτισης και της διαβίου μάθησης. Οι ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών για δια βίου εκπαίδευση και μάθηση καθώς και οι συχνές απαιτήσεις για απόκτηση νέων δεξιοτήτων και γνώσεων που α-φορούν κοινωνικές ομάδες και κατηγορίες πληθυσμού που δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να παρακολουθήσουν τη συμβατική εκπαίδευση, καθιστά αναγκαία την έρευνα και την ανάπτυξη συστημάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που να βασίζονται στις ΤΠΕ.
Υπάρχει ακόμη μία σημαντική διάσταση των ΤΠΕ στον τομέα καταπολέμησης του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Συγκεκριμένα στον χώρο των ΤΠΕ είναι εφικτή η προώθηση της ένταξης και ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας ατόμων ειδικών ομάδων όπως των ΑμΕΑ, μειονοτήτων, μητέρων, ηλικιωμένων κ.λ.π. που στο χώρο αυτό μπορούν να αξιοποιηθούν παραγωγικά.
Τέλος, για να συνδέσω ΤΠΕ – δια βίου μάθηση - εργασία, και να δώσω συνοπτικά την κοινωνική διάσταση των ΤΠΕ, παραθέτω από το θαυμάσιο ολόφρεσκο βιβλίο του Ν. Παπαδάκη «ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ»: «….Οι προαναφερόμενες ανάγκες πολλαπλασιάζονται στη σύγχρονη κοινωνία που εδράζεται στην διάχυση της γνώσης και στον πολλαπλασιασμό των ευκαιριών πρόσβασης σ΄ αυτήν, όμως η ίδια γνώση φαίνεται να μετασχηματίζεται στην πράξη σε δείκτη ανισοτήτων….
…Στο νέο εργασιακό τοπίο το γνωστικό κεφάλαιο ανάγεται σε σημαίνοντα δείκτη παραγωγικότητας. Η εργασία δείχνει να νοείται όλο και λιγότερο ως κοινωνικό αγαθό, και μετατρέπεται σε διακύβευμα. Με άλλα λόγια το δικαίωμα στην απασχόληση μετασχηματίζεται σε προοπτική απασχολησιμότητας ενίοτε και ενεργοποίησης…»